Doesburg bekent Kleur!
Een Handreiking Kleurgebruik voor de Binnenstad van Doesburg
Doesburg is trots op haar kleurrijke, historische binnenstad. Binnen het beschermde stadsgezicht is het zorgvuldig kiezen van kleuren belangrijk. Want de kleuren van uw gevel dragen bij aan de historische uitstraling van de stad en uw eigen pand. Met deze handreiking wil de gemeente u helpen bij het kiezen van kleuren voor de gevels van uw pand.
Kleurgebruik is altijd afhankelijk geweest van de heersende mode
Gebouwen in de binnenstad van Doesburg zijn door de eeuwen heen onderhouden en veranderd. Het kleurgebruik is daarbij altijd afhankelijk geweest van de heersende mode en de beschikbare grondstoffen en middelen. Hierdoor ontstond een diversiteit die kenmerkend was en is voor de huidige uitstraling van Doesburg.
Elke gevel heeft een eigen kleurbeeld en kleurgeschiedenis
In de kleuren van elke gevel zijn verhalen vastgelegd van de geschiedenis van het pand en haar gebruikers. Niet alle verhalen zijn direct te lezen. Soms heb je hiervoor wat meer kennis nodig van de bouwgeschiedenis of de verschillende gebruikers. Historisch kleuronderzoek kan nieuwe verhalen ontsluiten. Deze kennis is belangrijk om nu goede kleurkeuzes te kunnen maken. We willen liever geen verhalen uitwissen, maar misschien wel verhalen toevoegen.
KLEUR IS MEER...
- Kleur is meer dan een RAL nummer. Het gaat ook om textuur, glans en de mate waarin de tand des tijds zichtbaar is. Door alles zo maar te verven en te plamuren verliest een pand zijn door de tijd gekleurde identiteit.
- Licht en schaduwwerking bepalen hoe een kleur wordt ervaren en dragen bij aan de beleving van de architectuur.
- Ongeverfde materialen hebben een eigen kleur en textuur. Bijvoorbeeld baksteen, natuursteen, zandsteen, dakpannen, maar soms ook stucwerk of hout. Als die niet zijn geverfd, is het vaak beter dat zo te laten. Voor instandhouding van hout is in de regel wel een verflaag nodig.
- Kleurige afwerklagen zijn in de loop van de tijd ontstaan. Als je zo’n laag eraf haalt verdwijnt een stuk historie van het gebouw definitief. Laat daarom bij het aanbrengen van nieuwe verflagen de oude lagen zoveel mogelijk zitten.
- Verflagen en pleisterlagen kun je onderzoeken op historisch kleurgebruik. Dan heb je een idee welke kleuren in de loop der tijd zijn toegepast. Deze kennis kun je gebruiken om een nieuwe kleur te kiezen.
HOOFDPRINCIPES
Uitgangspunten Nota Ruimtelijke Kwaliteit
- Kleuren moeten aansluiten bij cultuurhistorische en architectonische kenmerken.
- Er zal een zeker kleurenevenwicht moeten ontstaan in het straatbeeld. Individuele panden zijn verschillend.
- Straatwanden in Doesburg zijn opgebouwd uit individuele gevels. Per gevel zijn de kleuren in de regel verschillend. Kies dus niet zomaar dezelfde kleur als uw buren.
Een rij gevels, die oorspronkelijk een geheel vormden
- Soms is een rijtje panden als één geheel gebouwd of is een gebouw later gesplitst in aparte panden. Architectonische onderdelen die zorgen voor de samenhang van het rijtje, zoals een gootlijst, kunnen dan beter dezelfde kleur krijgen.
Gevelwanden met panden in dezelfde stijl
- Bij sommige straatwanden is een bepaalde stijl overheersend. Door het kleurgebruik van de gevels op elkaar af te stemmen kan dan een meerwaarde bereikt worden. Dit speelt vooral bij straatwanden met gevels uit de periode 1880-1920.
Kleurcombinatie past bij bouwperiode en bouwstijl
- De voorgevels in Doesburg zijn in de loop van vele jaren ontstaan. Elke periode heeft een kenmerkende stijl.
- De meeste gevels laten een mengelmoes van stijlen zien en bij andere gevels is één stijl dominant.
- Veel gevels zijn in de negentiende eeuw gemoderniseerd, waarbij bijvoorbeeld nieuwe onderdelen als een daklijst werden aangebracht. Soms werd de hele gevel in negentiende-eeuwse stijl opgetrokken.
- Typisch zijn de vroege restauraties, waarbij jongere aanpassingen weer zijn verwijderd en trapgevels en luiken zijn teruggebracht. Deze restauraties kennen ook een eigen, historiserend kleurgebruik.
KLEUREN KIEZEN, HOE PAKKEN WE DAT AAN?
Als u van plan bent uw huis te verven en/of de kleuren te veranderen dan wil de gemeente u graag helpen bij het kiezen van passende kleuren. U kunt natuurlijk ook de monumentenvereniging Doesburg of een restauratiearchitect raadplegen of zelf op onderzoek uitgaan. Passende kleuren zijn enerzijds kleuren die u aanspreken, maar anderzijds zijn het ook kleuren die recht doen aan de geschiedenis en de architectuur van uw pand en die passen bij gevels in de omgeving. Hieronder volgen enkele tips:
Welke kleuren had uw pand vroeger?
- Oude afbeeldingen geven soms een indicatie, maar laten meestal alleen zwart, grijs en wit zien. Het is dan wel mogelijk om de verhouding donker en licht te interpreteren. Oude schilderijen geven ook interessante informatie, maar zijn niet altijd betrouwbaar.
- Voor het raadplegen van oude foto’s en stadsgezichten kunt u een bezoek brengen aan het stadsarchief, Nieuwstraat 4, Doesburg.
- U zou een kleurhistorisch onderzoek kunnen laten uitvoeren van oude verfen pleisterlagen van uw pand, maar als er onderzoeken beschikbaar zijn van vergelijkbare panden kunnen die ook interessant zijn voor uw pand. Voor zo’n onderzoek zijn er subsidiemogelijkheden. De gemeente en de monumentenvereniging Doesburg kunnen u hierover informeren.
Wat zijn de architectonische kenmerken van de gevel van uw pand?
- Een kleurenschema moet passen bij de architectonische kenmerken van een gevel. Daarom is het goed om te begrijpen uit welke architectonische onderdelen de gevel is opgebouwd.
- De gevel van uw pand vormt samen met andere gevels een gevelwand. Het kleurenschema van uw pand zal ook moeten passen bij de straatwand als geheel. Daarom is het van belang te weten hoe de straatwand is opgebouwd.
- In deze brochure zijn enkele hoofdprincipes toegelicht, maar als u hier meer van wilt weten kunt u zich laten adviseren door de gemeente of de monumentenvereniging.
Onderzoeken welke kleurenschema’s passen
- Hoe bepaalde kleurenschema’s uitpakken voor uw pand kunt u (laten) uitproberen door een foto in te kleuren, bijvoorbeeld met een fotobewerkingsprogramma.
- Ingekleurde foto’s zijn ook handig als u wilt overleggen met uw buren of de gemeente.
- Kleuren kunnen in werkelijkheid heel anders uitpakken dan u had verwacht. Daarom is het aan te bevelen om proefstukken aan te laten brengen. Dit is zeker te adviseren bij gewaagde kleuren.
Voor het wijzigen van een monument is vergunning nodig, dus ook voor:
- Het wijzigen van de kleuren van de gevels of het dak;
- Het verwijderen van oude verflagen of het vervangen van materialen van de gevels of het dak;
- Bespreek uw voorstel met de gemeente.
- Dien de vergunningaanvraag op tijd in, de behandel termijn bedraagt max. 8 weken.
- Vermeld ook het eventueel gebruik van een steiger.
- Vraag naar eventuele financiële vergoedingen (subsidie of lening).
PRINCIPES PER ONDERDEEL
Voorgevels en zijgevels
- Voorgevels zijn opgebouwd uit elementen, die een architectonisch geheel vormen, en staan letterlijk vóór het hoofdgebouw. De architectuur van voorgevels loopt net even de hoek om, evenals de toegepaste kleuren en materialen.
- Zijgevels verschillen van voorgevels en zijn architectonisch weinig uitgewerkt en vaak naturel of neutraal gekleurd. Kleuren van de voorgevel lopen in de regel niet door op de zijgevel.
Gevelvlakken
- Baksteen of pleisterwerk zijn naturel of geverfd in lichte tinten of in zachte tinten met een kleurverzadiging als baksteen; geen felle kleuren toepassen; ongeverfde baksteen of pleisterwerk niet verven.
- Plinten en versieringen zijn uitgevoerd in naturel natuursteen (grijs), zandsteen (gelig), baksteen en tegelwerk (kleurrijk) of in stucwerk (grijze en lichte tinten).
- IJzerwerk, muurankers, balustrades, kettingen en soortgelijke elementen worden geschilderd in donkere tinten.
- Zijgevels en zijvlakken zijn niet of neutraal gekleurd.
Houtwerk
- Gevelafsluitingen, zoals goot- en kroonlijsten en fries, vormen architectonisch één geheel en hebben doorgaans één kleur; meestal worden lichte kleuren gekozen.
- Kozijnen zijn een omlijsting van openingen in het gevelvlak. De kleur verschilt van de gevel en is voor alle kozijnen van een pand gelijk. Vaak worden lichte kleuren gekozen, zodat de profilering door de schaduwwerking mooi te zien is.
- Ramen en roedes vormen met het glas één geheel. De kleur kan afwijken van de kozijnen. Vroeger werden vaak donkere tinten gekozen om de gevelopening groter te doen lijken.
- Deuren en luiken zijn in Doesburg vaak donker gekleurd. Ossenbloedrood, donkerrood, donkergroen en donkerblauw komen veel voor. Bij deuren van werkplaatsen komen juist lichtere tinten groen en blauw veel voor.
- Voordeur omlijstingen, winkelpuien en erkers vormen per gevel één architectonisch geheel en hebben dus kleuren, die dicht bij elkaar liggen; voor omlijstingen worden meestal lichte kleuren gekozen, winkelpuien zijn vaak donkerder en hebben soms ook meerdere kleuren en materialen. De kleuren van deze onderdelen worden vaak afgestemd op kleur van de gevelafsluiting (kroonlijst etc.).
Toevoegingen
- Voor zonweringen en markiezen kan het beste een neutrale kleur worden gekozen die niet te donker is en niet te sterk contrasteert met de gevel.
- Terrasmeubilair en parasols moeten ook niet door hun kleur gaan opvallen. Maar het kan wel leuk zijn om een kleur van de gevel terug te laten komen in bijvoorbeeld een tuinbank.
- Dakopbouwen en dakkappellen zijn als het ware miniatuurhuisjes. Het kleurgebruik aan de voorzijde is afgestemd op vergelijkbare onderdelen van de voorgevel en de zijwanden zijn naturel of neutraal.
Daken
Vanaf de straat gezien zijn de meeste daken gedekt met grijze (gesmoorde) pannen. Vanuit de lucht zie je echter ook veel daken met rode dakpannen. Dit verschil is ontstaan doordat men grijze pannen chiquer vond, maar ze waren wel duurder. Grijze leien komen voor bij bijzondere gebouwen als de kerken en het stadhuis. Indien vervanging van de dakbedekking noodzakelijk is, dan is de oorspronkelijke kleurschakering gewenst.
Vergroening privé stoepen en gevels
Voor veel panden ligt een stoep, die visueel gezien bij het pand hoort. Het eigendom ligt meestal bij de gemeente. De bestrating van veel stoepen heeft historische waarde, die gerespecteerd moet worden. Maar met kleine maatregelen kan al een groot effect bereikt worden, zoals:
- Kuipplanten op het stoepje tegen de gevel.
- Planten in potten hangend aan de gevels.
- Overhangend groen bij een tuinmuur.
- Een klimplant langs een regenpijp omhoog laten groeien.
- Een tegel eruit en een plant in de grond, als er geen oude bestrating ligt.